Bireysel Yatırımcılara Yönelik İhraç Edilen Gelire Endeksli Senetler – Yavuz AKBULAK-SPK Başuzmanı

“Bir öğüdüm vardır sana söyleyem

En iyi dostundan sakın sen seni

…”

Pîr Sultan Abdal (16’ncı yüzyılda yaşamış ozan)

 

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 09 Haziran 2022 Tarihli Basın Açıklaması

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın (HMB) 09 Haziran 2022 tarihinde yapılan “Gelire Endeksli Senetlerin[1] İhracı Hakkında Açıklama” başlıklı basın açıklamasında[2] aşağıdaki ifadeler yer almaktadır.

“Bakanlığımızca, vatandaşlarımızın tasarruflarını Türk Lirası cinsi varlıklarda değerlendirebilmelerinin teşvik edilmesi ve yatırımcı tabanının genişletilmesi amacıyla, gelire endeksli Devlet iç borçlanma senedi (GES) talep toplama işlemleri 15 Haziran 2022 tarihinden itibaren gerçekleştirilecektir. Sadece gerçek kişilere sunulacak olan GES’ler, ülkemiz genelinde gerçekleştirilecek duyuru ve talep toplama işlemleri yoluyla ihraç edilecektir. Senede ilişkin talep toplama işlemleri ile senedin ihracı, kupon ve anapara ödemeleri Bakanlığımız sitesinde yayınlanacak duyuruda belirtilecek bankalar aracılığı ile gerçekleştirilecektir. İhraç edilecek senetler üç ayda bir yatırımcısına kupon getirisi sağlayacak olup kupon ödemelerinde asgari getiri garantisi olacaktır. Senedin kupon ödemesine esas teşkil edecek getiri oranı ve vade yapısı ihraç duyurusunda ilan edilecektir. Senedin yatırımcıya sağlayacağı nihai getiri oranı, ihraç aşamasında Bakanlığımız tarafından belirlenen getiri oranının, hasılat gerçekleşmeleri çerçevesinde hesaplanacak endeks değeri ile çarpılması yoluyla belirlenecektir.”

HMB’nin 10 Haziran 2022 Tarihli Basın Duyurusu

HMB’nin 10 Haziran 2022 tarihli basın duyurusunda[3] yer alan hususlar da şöyledir:

“Bakanlığımızca, yatırım araçlarının çeşitlendirilmesi, yatırımcı tabanının genişletilmesi ve yatırımcıların Türk Lirası cinsi varlıklara yönelimlerini teşvik etmek amacıyla gelire endeksli Devlet iç borçlanma senedi (GES) ihraç edilecektir. Bu çerçevede, Türkiye genelinde 15 Haziran-22 Haziran 2022 tarihleri arasında, GES ihracına ilişkin talep toplama işlemleri gerçekleştirilecektir. Söz konusu senet, yalnızca gerçek kişilere ihraç edilecek olup talep toplama işlemleri ile kupon ve anapara ödemeleri aşağıdaki bankaların şubeleri aracılığıyla gerçekleştirilecektir.

1) T.C. Ziraat Bankası AŞ.

2) T. Halk Bankası AŞ.

3) T. Vakıflar Bankası T.A.O.

Senetler için asgari talep tutarı 1.000 TL olup 1 TL’nin katları şeklinde ihraç edilecektir. Senetler, talep toplama dönemini takip eden haftada, 24 Haziran 2022 Cuma gününde, yatırımcıların hesaplarına aktarılacaktır. GES’lerin getirileri, Kamu İktisadi Teşebbüsleri içerisinde yer alan Devlet Hava Meydanları İşletmeleri (DHMİ) ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nden (KEGM) bütçeye aktarılan hasılat paylarına endeksli olacaktır. Bu çerçevede, söz konusu senetlerin getirilerine ilişkin ödemelerin hesaplanmasında DHMİ ve KEGM tarafından bütçeye aktarılan üç aylık hasılat payları toplamı esas alınacaktır. Kupon ödemeleri, Hazinece belirlenen getiri oranının hasılat payı tutarları gerçekleşmeleri neticesinde hesaplanan endeks değeri ile yeniden değerlenmesi yöntemiyle hesaplanacaktır.

Bu kapsamda, ihraç edilecek senetlere ilişkin genel bilgiler aşağıda yer almaktadır:

 

GES’lerin kupon ödemelerinde esas alınacak beklenen hasılat payı tutarı olarak, 2022 Yılı Bütçe Kanunu’nda açıklanan 2022 yılı için toplam 874.144.000 TL (DHMİ’den sağlanan gelir tahmini 565.993.000 TL ve KEGM’den sağlanan gelir tahmini 308.151.000 TL) olan gelir tahmini tutarı baz alınacaktır. Bu kapsamda, ilgili aylar için hasılat endeksinin hesaplanmasında söz konusu projeksiyonların gelir tahmin rakamının ilgili yıl için aylık olarak eşit dağıldığı varsayımı esas alınmaktadır.

…”

HMB’nin “Bireysel Yatırımcılara İhraç Edilen Gelire Endeksli Senetler” Başlıklı Yatırımcı Kılavuzunda Yer Alan Hususlar

HMB’nin “Bireysel Yatırımcılara İhraç Edilen Gelire Endeksli Senetler” başlıklı yatırımcı kılavuzunda[4] belirlenen hususlar da aşağıda sunulmaktadır.

– Senetlerin Özellikleri

• Senetler, Hazine tarafından belirlenen talep toplama tarihlerinde halka arz yöntemi ile sadece gerçek kişilere ihraç edilecektir.
• Talep toplama dönemi, senetlerin özellikleri (getiri oranı, ihraç tarihi, erken itfa tarihi, itfa tarihi vb.) ve ihraca aracılık edecek bankalar hmb.gov.tr internet sitesinde duyurulacaktır.
• Senetler için asgari talep tutarı 1.000 TL olup 1 TL’nin katları şeklinde 1 TL nominal değerli olarak ihraç edilecektir.
• Senetlerin 1 yıl ve üzeri vadelerde ihraç edilmesi durumunda yatırımcılar isterlerse vadesinden önce, 1 TL’nin katları olacak şekilde senetleri satın aldıkları aracı bankalar aracılığıyla, Hazinece belirlenecek ve ihraç duyurusunda açıklanacak dönemlerde birikmiş kupon getirisiyle Hazineye geri satabilecektir.
• 1 yılın altı vadelerde ihraç edilecek senetlerde geri satım imkânı söz konusu olmayacaktır.
• Senetler, her bir kupon döneminde asgari ve azami getiri oranını haizdir.
• Senetler, başka yatırımcılara satılamayacak ve devredilemeyecektir. İstisnai durumlar dışında yatırımcılar senetlerini, satın aldıkları bankadan bir başka bankaya transfer edemeyecektir.
• Talep toplama dönemlerinde yatırımcıların, almak istedikleri senet tutarını aracı banka nezdindeki “vadesiz TL mevduat hesabına” yatırmaları gerekmektedir.
• Senetler, talep toplama dönemi sonunu takip eden ve Hazinece duyurulan valör tarihinde yatırımcıların “yatırım hesaplarına” aktarılacaktır.
• Banka tarafından yatırımcıların mevcut veya talep tarihinde açılan vadesiz TL mevduat hesabına ihraca konu tutarlar için Hazinenin ihraç duyurusunda belirteceği talep toplama bitiş tarihinden valör tarihine kadar bloke konulur.
• Talepte bulunan yatırımcılar, talep toplama dönemi boyunca taleplerini iptal edebilir. Bu tarihler haricinde iptal işlemi yapılamaz, ancak valör tarihinden önce gerçekleşen ölüm, haciz vb. mücbir durumlarda mevcut hukuki mevzuat bankalar tarafından uygulanır.
• Senetlerin yatırım hesaplarına ihraç edilmesi aşamasında, yatırımcıların yapması gereken herhangi bir işlem bulunmamaktadır. Senetler valör tarihinde yatırım hesaplarına aktarılacaktır.
• İhraç aşamasında yatırımcının senet tutarı talebi Hazine tarafından kısmen veya tamamen karşılanabilir.
• Başka bir bankacılık işlemine konu olmadığı sürece yatırımcılardan, senetlerin vade tarihine kadar vadesiz TL mevduat hesabı ve yatırım hesabı için hesap işletim ücreti alınmayacaktır.
• Senetler sadece kayden takip edilecektir. Ayrıca, başka bir yatırım işlemine konu olmadığı sürece yatırımcılardan, söz konusu senetlerin vade tarihine kadar, Merkezi Kayıt Kuruluşu tarafından yansıtılan ücretler alınmayacaktır.
• Senetler, mevcut vergi mevzuatına tabi olup Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67 nci maddesi uyarınca vergilendirilecektir. Bununla birlikte, 22.12.2021 tarihli ve 31697 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4937 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı[5] ile ilgili Kanun maddesinde geçici madde eklenerek değişikliğe gidilmiş olup 22.12.2021– 31.12.2022 tarihleri arasında iktisap edilen, DİBS’lerden elde edilen gelir ve kazançlara %0 stopaj oranı uygulanacaktır.
• Ödemelerin tatil gününe denk gelmesi durumunda, yatırımcılara yapılacak ödemeler, sonraki ilk iş günü gerçekleştirilecektir.
• DİBS’lerin gösterge niteliğindeki fiyatları günlük olarak Resmi Gazetede yayımlanacaktır.

– Hasılat Payları

GES’lerin getirileri, Kamu İktisadi Teşebbüsleri içerisinde yer alan Devlet Hava Meydanları İşletmeleri (DHMİ) ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nden (KEGM) bütçeye aktarılan hasılat paylarına endeksli olacaktır. Bu çerçevede, söz konusu senetlerin getirilerine ilişkin ödemelerin hesaplanmasında DHMİ ve KEGM tarafından bütçeye aktarılan üç aylık hasılat payları esas alınacaktır. Hasılat payı gelirleri; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 78. maddesi uyarınca, KİT ve Kamu Şirketlerinin gayrisafi hasılatının yüzde on beşine kadar tutarda tahsil edilerek bütçeye aktarılan gelirlerdir. Hasılat payı oranları, ödeme yeri ve zamanı Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir. Geçmiş dönemde alınmış ilgili Bakanlar Kurulu Kararları ve Cumhurbaşkanı Kararlarında belirtilen esaslar çerçevesinde, DHMİ’nin gayrisafi hasılatının %14’ü, KEGM’in gayrisafi hasılatının %10’u, tahakkuk ettiği ayı izleyen ayın sonuna kadar bütçeye gelir kaydedilmek amacıyla ilgili Kurumlarca ödenir.

– Ödeme

Kupon Ödemesi

İhraç aşamasında Hazine tarafından her bir kupon ödemesine baz teşkil edecek bir getiri oranı belirlenmektedir. Kupon ödemelerinde, ihraç yılı Bütçe Kanunu’nda, ihraç yılı ve senedin vade dönemini kapsayan yıllar için açıklanan hasılat payına ilişkin gelir tahmini rakamları ile kupon ödemesinin gerçekleşeceği aydan bir önceki ay itibarıyla açıklanmış son üç ayda elde edilen toplam hasılat payı tutarlarına ilişkin gerçekleşmeler neticesinde, Hazine tarafından ihraç aşamasında belirlenen getiri oranı endeksleme yöntemiyle yeniden değerlenecektir.

Bu çerçevede, hasılat paylarına ilişkin endeks oluşturulacak ve yatırımcıya ödenecek nihai getiri oranı, ihraç aşamasında Hazine tarafından belirlenen getiri oranının, hasılat payı gerçekleşmeleri çerçevesinde hesaplanacak endeks değeri ile çarpılması yoluyla hesaplanacaktır. İlgili endeks değeri asgari 95 ve azami 110 seviyesinde olabilecek ve bu kapsamda yatırımcıya ilan edilen kupon oranının asgari %95’ine denk gelen getiri garantisi sunulurken, hasılat payları gerçekleşmelerinin projeksiyon tutarının üzerinde olması durumunda yatırımcı daha yüksek bir getiri elde edebilecektir.

Buna göre kupon oranının belirlenmesinde aşağıdaki endeks ve formüller kullanılmaktır:

Hasılat endeksi virgülden sonra 3 haneye, nihai kupon getirisi virgülden sonra 2 haneye yuvarlanır.

Anapara Ödemesi

Yatırımcının GES anapara ödemesi vade sonunda yapılacak son gelir payı ödemesi ile birlikte gerçekleştirilecektir. Bu çerçevede, yatırımcıya vade sonunda “Anapara+Son Kupon Ödemesi” tutarında ödeme yapılacaktır.

Söz konusu TL cinsi GES’in kupon ödemelerine baz teşkil edecek hasılat paylarının bütçe projeksiyonunda yer alan beklenen gelir tutarı ve gerçekleşen gelirleri ile hesaplanan hasılat endeksinin;

• 95’in altında olması durumunda, asgari getiri oranı (Hazinece belirlenen getiri oranının %95’i) üzerinden kupon ödemesi yapılacaktır.
• 110’un üstünde olması durumunda, azami getiri oranı (Hazinece belirlenen getiri oranının %110’u) üzerinden kupon ödemesi yapılacaktır.
• 95 ve 110 arasında gerçekleşmesi durumunda, kupon ödemesi gerçekleşen hasılat endeksi üzerinden hesaplanacaktır.

Bu çerçevede, örnekte yer alan söz konusu GES’in 3 aylık getirisi asgari %4,88; azami %5,65 olarak gerçekleşecek olup, toplam hasılat paylarının belirlenen asgari ve azami sınırlar arasında değişmesi sonucu yatırımcının elde edebileceği getiri oranı da %4,88 ile %5,65 arasında değişebilecektir.

Vade Tarihinden Önce Yatırımcı Tarafından Senetlerin Satışı

1 yıl ve üzeri vadelerde ihraç edilen senetlerde yatırımcılar isterlerse vadesinden önce, 1 TL’nin katları olacak şekilde senetleri satın aldıkları aracı bankalar aracılığıyla, birikmiş kupon getirisiyle Hazineye geri satabilecektir. Senetler için erken itfa imkânı ikinci kupon ödeme döneminde başlayıp kalan kupon ödeme dönemlerinde de geçerli olacaktır. Yatırımcılar erken itfa taleplerini, Hazinece ihraç duyurusunda da belirlenecek tarihler aralığında, kupon ödeme tarihlerinden önceki bir hafta içinde aracı bankalarına bildirecektir. Erken itfa işlemleri, ilgili kupon dönemlerinde, işlemiş getiri (hasılat endeksiyle yeniden hesaplanmış Hazinece belirlenen getiri) ve anaparanın yatırımcıya ödenmesi ile gerçekleştirilecektir.

Diğer Hususlar

• Kupon oranına baz teşkil eden son 3 aylık hasılat payı tutarları kupon ödeme ayından bir önceki ayın 15. günü açıklanmaktadır. (Ör: 18 Mayıs 2022 tarihinde yapılacak bir kupon ödemesi için hesaplamalara dâhil edilecek hasılat payı tutarı, 15 Nisan 2022 tarihinde açıklanan Ocak-Mart 2022 hasılat dönemi verisi olacaktır.)
• İhraç yılı Bütçe Kanunu’nda, ihraç yılı ve senedin vade dönemini kapsayan yıllar için açıklanan hasılat payına ilişkin gelir tahmini rakamlarının ilgili yıl için aylık olarak eşit dağıldığı varsayılacaktır.
• Kupon hesabına ilişkin hasılat döneminin ihracı takip eden yıla denk gelmesi halinde ihracın gerçekleştiği tarihteki son Bütçe Kanunu ekinde yer alan gelecek yıllara ilişkin gelir tahminleri baz alınacaktır.
• Hasılat döneminin birden fazla yıla ilişkin ayları kapsaması durumunda hasılat payı tutarları, hasılat dönemindeki ayların yer aldığı ilgili yıl gelir tahminlerindeki ay başına düşen tutarlar baz alınarak hesaplanacaktır.
• Ayrıca, gelire endeksli senedin getirisinin hesaplamasına baz teşkil eden hasılat paylarına ilişkin veri yayımlama takvimi ile her bir kupon döneminde ilgili kupon ödemesine baz teşkil edecek hasılat endeksi Hazine tarafından yayımlanacaktır.
• Hasılat paylarının bütçeye aktarılmasına ilişkin geçmişte Bakanlar Kurulu ve Cumhurbaşkanı Kararı ile belirlenen oranlarda oluşabilecek bir değişiklik sonrası senet ihracı sırasında öngörülen yıllık gelir tahminlerinin yatırımcı aleyhine gelişmesi durumunda, Hazine tarafından ihraç aşamasında belirlenen getiri oranı ile hesaplanan tutar ödenecektir.
• Aynı şekilde, hasılat paylarına baz teşkil eden oranların yukarı yönlü değişmesi sonrası, toplam hasılat payının öngörülenin üzerinde gerçekleşmesi durumunda kupon ödemelerinde, Hazine tarafından ihraç aşamasında taahhüt edilen azami getiri oranı ile hesaplanan tutar ödenecektir.
• Endeks hesaplamasına konu bütçe gelir kalemlerinin kapsamında herhangi bir değişiklik meydana gelmesi durumunda Hazine tarafından ihraç aşamasında belirlenen getiri oranı ile hesaplanan tutar ödenecektir.
• Endeks hesaplamasına konu hasılat payı gerçekleşmelerine ilişkin kupon ödeme tarihinden sonra geriye dönük herhangi bir düzeltme meydana gelmesi, geçmiş kupon ödemelerini etkilemeyecek, ilgili kupon ödeme dönemi itibarıyla açıklanmış veriler esas alınacaktır.

Sonuç Yerine

Ayrıntıları yazı içeriğinde yer alan, gelire endeksli senetler, Devlet İç Borçlanma Senetlerinin çeşitlendirilmesi ve yatırımcı tabanının genişletilmesi amacıyla getirisi Kamu İktisadi Teşebbüsü statüsündeki bazı kuruluşların bütçeye aktarılan hasılat paylarına endekslenen senetlerdir. Ülkemiz hukukuna ve uygulamasına ilk defa 2009 senesinde girmiş bulunan bu senetler, DİBS türünde olup, aynı vergilendirme esaslarına tabidirler.

[1] Yurtiçi tasarrufların artırılması, devlet iç borçlanma senetlerinin çeşitlendirilmesi ve yatırımcı tabanının genişletilmesi amacıyla, Hazine Müsteşarlığı tarafından 28 Ocak 2009 tarihinde ilk Gelire Endeksli Senet (GES) ihracı gerçekleştirilmiştir. GES ihraçlarında getiriler, Kamu İktisadi Teşebbüsü statüsündeki Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), Devlet Malzeme Ofisi (DMO), Devlet Hava Meydanları İşletmeleri (DHMİ) ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nden (KIYEM) bütçeye aktarılan hasılat paylarına endekslenmiştir. Gelire Endeksli Senetler ile getirisi devlet gelirleriyle ilişkilendirilen bir yatırım aracı yaratılmış olmaktadır (< https://www.dunya.com/sozluk/gelire-endeksli-senetler > erişim tarihi 13 Haziran 2022).

GES’lerin “Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi Hakkında Tebliğ” minvalinde bilanço gösterimi konusunda 11.12.2009 tarihli ve 27429 sayılı Resmi Gazete için bkz. < https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/12/20091211-16.htm > erişim tarihi 13 Haziran 2022

Bu konuda, ayrıca 2010/01 tarihli Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası düzenlemesi için bkz. < https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/9d5c8049-70a6-4062-af10-856b7f45f502/16.Gelire+Ba%C4%9Fl%C4%B1+Senetler.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-9d5c8049-70a6-4062-af10-856b7f45f502-m-zb83q > erişim tarihi 13 Haziran 2022

[2] HMB 09.06.2022 tarihli basın açıklaması: < https://www.hmb.gov.tr/haberler/gelire-endeksli-senetlerin-ihraci-hakkinda-aciklama > erişim tarihi 13 Haziran 2022

[3] HMB 09.06.2022 tarihli basın duyurusu: < https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2022/06/GES-Ihrac-Duyurusu_10.06.2022.pdf > erişim tarihi 13 Haziran 2022

[4] Yatırımcı Kılavuzu: Bireysel Yatırımcılara İhraç Edilen Gelire Endeksli Senetler (Haziran 2022) için bkz. < https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2022/06/GES-Yatirimci-Kilavuzu.pdf > erişim tarihi 13 Haziran 2022

[5] 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun geçici 67’nci maddesinin on yedinci fıkrasında yer alan yetki çerçevesinde, 21.12.2021 tarihli ve 4937 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nda (BKK) değişiklik yapılmış olup, söz konusu Cumhurbaşkanı Kararıyla 2006/10731 sayılı BKK’nın eki Karara Geçici Madde 4 eklenmiştir. Geçici Madde 4’ün yürürlüğe girdiği tarih (22.12.2021) ile 31.12.2022 tarihi (bu tarih dâhil) arasında iktisap edilen, Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarından elde edilen gelir ve kazançlar ile 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca kurulan varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelir ve kazançlara bu Kararın 1’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) ve (3) numaralı alt bentleri ile (ç) bendinde yer alan oranların %0 olarak uygulanacağı belirtilmiştir.

4937 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (< https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/12/20211222-12.pdf >) şöyledir:

“Madde 1- 22/7/2006 tarihli ve 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki Karara aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“Geçici Madde 4- (1) Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih ile 31/12/2022 tarihi (bu tarih dâhil) arasında iktisap edilen, Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarından elde edilen gelir ve kazançlar ile 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca kurulan varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelir ve kazançlara, bu Kararın 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) ve (3) numaralı alt bentleri ile (ç) bendinde yer alan oranlar %0 uygulanır.

Madde 2- Bu Karar, yayımı tarihinden itibaren iktisap edilen Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetleri ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca kurulan varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelir ve kazançlara uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer.”

 

* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.