| 18 Mart Çanakkale Zaferinin 107’inci yıldönümüne ve şühedaya… |
Son günlerde ülkemiz medyasına yansıyan bazı haberlerde sıkça slumpflasyon kavramı dillendirilmekte ve Türkiye ekonomisinin slumpflasyona girdiği iddia edilmektedir. Teknik yönü itibarıyla değil, fakat Amerikan ekonomisinde yaşanan hadiselerden hareketle New York Times Gazetesinin 19 Ocak 1974 tarihli nüshasında çıkmış bir haber minvalinde konu aşağıda sunulmaktadır.
“Gayri safi milli hâsıla (GSMH) ile ilgili en son veriler, Amerika Birleşik Devletleri ekonomisinin Nixon’lı yıllarda ikinci kez durgunluğa girdiğini gösteriyor.
1973’ün son çeyreğinde, reel GSMH -enflasyon için düzeltilmiş toplam çıktı- hala yıllık yüzde 1,3 oranında yukarı doğru sürünüyor. Bununla birlikte, işler üretim çizelgelemesinde (production scheduling) yanlış hesaplama yapmasaydı, bu neredeyse durağan çıktı oranı bile gerçekleşmeyecekti. Satabileceklerinden daha fazla mal üreten işletmeler için; 1973’ün üçüncü çeyreğinde 5 milyar doların altında büyüyen stoklar, dördüncü çeyrekte yaklaşık 16 milyar dolara fırladı. Stoklardaki bu artışın büyük kısmı, mallar depolarda raflarda her şeyden önemlisi otoparklarda kaldığı için istem dışıydı.
İstem dışı stok birikimi (involuntary build‐up of inventories) çıkarıldığında, tüketicilere ve işletmelere yapılan nihai satışların gerçek seviyesi 1973’ün dördüncü çeyreğinde fiilen düştü. Enerji sıkıntısı, geçen yılki sıkı para politikası ve yüksek faiz oranlarının harekete geçirdiği durgunluk güçlerine ağırlığını koymaya devam ederken, enerji kıtlığı (energy shortage) devam ettikçe, ekonominin gerçek düşüşünün cari çeyrekte derinleşeceği artık açıktır.
Bu sıkı para politikaları (tight ‐money policies) enflasyonu kontrol altına almayı amaçlıyordu, ancak konut piyasasını alt üst eden en büyük etkiye sahipti. Aralık ayında konut başlangıçları yıllık 1.355.000 birime düştü (bu, önceki yılın aynı ayına göre bir milyondan fazla bir düşüşü ifade ediyordu). Dahası, geçen yılki erken para sıkışıklığına rağmen enflasyon kötüleşti.
Bu, Washington’daki politika yapıcıların parasal ve mali güçlerini, işsizliği veya enflasyonu durdurmak için kullanıp kullanmama konusunda karşı karşıya oldukları bir ikilemdir (dilemma).
Doğru cevap, sadece işsizliğin mi yoksa sadece enflasyonun mu daha büyük bir kötülük olarak kabul edildiğine değil, şu anda ekonomide gerçekten neyin yanlış olduğuna dair doğru bir teşhise bağlıdır. En ciddi acil sorun, hem işsizliği (unemployment) hem de enflasyonu alevlendiren enerji krizidir. Daha sıkı para veya daha kısıtlayıcı bir bütçe politikası, petrol fiyatları sorununu çözmek için hiçbir şey yapamaz, ancak çöküşü derinleştirir, işsizliği de kötüleştirir.
Petrolün neden olduğu enflasyonist şişkinlik (oil‐induced inflationary bulge), “enerji arzını (energy supplies)” artırmak, mümkünse ithal petrolün fiyatını düşürmek ve yakıtları en temel kullanımlarına tahsis etmek için özel önlemlerle ele alınmalıdır. Spesifik yakıt alanının ötesinde, (dönemin) hükümet, özellikle maliyet baskılarının yoğunlaştığı bir dönemde, fiyat ve ücret kontrollerini (price and wage controls) elinde tutmalıdır.
Ekonominin çöküşü (economy slumping) ile birlikte, ekonominin durgunluktan çıkmasına, konut düşüşünü (downslide of housing) kontrol etmesine ve işsizlikte daha ciddi bir tırmanıştan kaçınmasına izin vermek için para ve maliye politikası gevşetilmelidir. (Dönemin) Hükümet, işsizlik ve enflasyonun çifte bükülmesinden (double twist) en çok zarar görenlere yardım etmek için hem bütçesini hem de vergi programlarını kullanmalıdır. İşten atılanlar için daha fazla iş yaratmak amacıyla harcamalar (expenditures) artırılmalı ve fiyatlar ücretleri aştığından gerçek gelir kayıplarını telafi etmek için gelir merdiveninin alt basamaklarındaki bu gruplara vergi indirimi (tax relief) sağlanmalıdır.
Bu “çöküş” neredeyse eşi görülmemiş bir ekonomik rahatsızlıktır ve cesur, alışılmışın dışında ekonomi politikaları (unorthodox economic policies) gerektirir.”
ÖNEMLİ NOT:
Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir.
