Terra Luna’nın Mayıs 2022’de çöküşü, kriptoda ilk büyük iflası işaret etmiş ve eko-sistemdeki diğer bazı önemli oyuncuların çöküşüne katkıda bulunmuştur. Bir çalışmada, bu iflastan önce Terra iletişim ağının çalışmasının ve ekonomisinin ayrıntılı bir analizi sunuluyor. Terra’nın çöküşü, düzenleyici gözetimin yokluğunda işlemlerin dinamiklerine ilişkin değerli bilgiler sunmakta ve tipik merkezi olmayan finans (decentralized finance-DeFi) mimarisinde birkaç önemli fay hattını ortaya çıkarmaktadır.
Anılan çalışmada, Terra blok zincirinden alınan ayrıntılı verileri ve (blok) zincir üstü merkezi borsalardan (on-chain centralized exchanges; CEX) alınan alım satım verileri kullanılarak, Terra’daki iflasın birden çok zincir ve varlıkta gerçekleştiği gösteriliyor. Çalışmadaki analiz, bunun tek bir varlık tarafından hedeflenen piyasa manipülasyonunun sonucu olmadığını, daha çok sistemin sürdürülebilirliğine ilişkin artan endişelerden kaynaklandığını gösteriyor.
Çöküşün merkezinde Terra’nın algoritmik sabitcoin’i UST ve blok zinciri tabanlı ödünç alma ve verme protokolü Anchor vardı. UST, ilk gerçek kripto yerli sabitcoin olarak pazarlanmış olup, Terra ağının ayırt edici bir özelliği idi. Örneğin hazine gibi zincir dışı likit varlıklar tarafından desteklenen Tether veya Circle gibi diğer büyük sabitcoin’lerin aksine, UST zincir dışı teminatla değil, bir birim UST’nin 1 Amerika Birleşik Devletleri (ABD) doları değerinde değiş tokuşuna izin veren akıllı bir sözleşme ile destekleniyordu ve bunun tersi de geçerliydi. Ekonomik açıdan UST, LUNA tarafından desteklenen 1 ABD doları nominal değere sahip sonsuz vadeli dönüştürülebilir borç gibiydi.
UST’nin benimsenmesini teşvik etmek için Anchor protokolü, UST mudilerine %19,5’lik çok yüksek bir getiri sunarak önemli tutarlarda mevduat akışı sağladı ve UST ihracında büyük bir artışa yol açtı. Söz konusu çalışmada, Anchor’daki hem mevduat hem de borç verme oranlarının büyük ölçüde sübvanse edildiği de gösteriliyor. Yeni çıkarılan UST, Anchor mevduatının faizini ödemek ve diğer faaliyetleri finanse etmek için kullanıldı. Bununla birlikte, mevduat hacmi hızla arttıkça, gereken sübvansiyon seviyesi giderek daha sürdürülemez hale geldi. Nisan 2022’ye kadar günlük sübvansiyon seviyesi 6 milyon dolara ulaştı ve Terra topluluğunu 01 Mayıs 2022 tarihinden başlayarak %19,5’lik faiz oranını kademeli olarak daha sürdürülebilir ve piyasa odaklı bir seviyeye düşürme teklifini geçirmeye sevk etti.
Bu gelişmelerle emsal olmak üzere, azalan ağ temellerinin ek belirtileri vardı. İlk olarak, 05 Nisan 2022 tarihinde 119,18 ABD doları olan zirve değerinin ardından, LUNA’nın değeri, kripto para birimlerinin değerindeki genel düşüş ile bağlantılı olarak bir düşüş yaşadı ve böylece UST’ye kıyasla LUNA’nın göreli piyasa değeri azaldı. İkincisi, Nisan 2022’nin ikinci yarısında Anchor’a giriş oranında önemli bir düşüş ve çıkış oranında bir artış oldu.
İflasın ilk işaretleri, 07 Mayıs 2022 tarihinde iki büyük adresin 375M UST’yi Anchor’dan çekmesiyle ortaya çıktı. Blok zinciri teknolojisi, yatırımcıların birbirlerinin eylemlerini yakından izlemesini sağlamış ve iflasın hızını artırmıştır. Bununla birlikte, sistemin karmaşıklığı, daha az bilgili ve daha fakir bireyleri bilgi açısından daha büyük dezavantajlara sokmaktadır. Mezkûr çalışmada, daha varlıklı ve daha bilgili yatırımcıların ilk harekete geçenler olduğu ve çok daha küçük kayıplar yaşadıkları gösteriliyor. Daha fakir ve daha az bilgili yatırımcılar sadece daha sonra kaçıp daha büyük kayıplar yaşamakla kalmadılar, aynı zamanda önemli bir kısmı ‘düşüşten satın almayı’ (buy the dip) umarak bu iflası/çöküşü satın almaya çalıştılar.
UST sabitleme tasarımı, kullanıcıların UST’yi doğrudan satarak veya UST’yi LUNA ile değiştirerek ve ardından LUNA’yı piyasa fiyatından satarak UST’den çıkmalarına da izin vermiştir. Kullanıcılar UST’yi LUNA ile değiştirdikçe, LUNA’nın fiyatı hızla düşerek artan sulanma etkisine yol açmış, bu da LUNA’nın fiyatını daha da düşürerek sadece üç gün içinde LUNA arzının 1 milyardan 6 trilyona çıktığı ve LUNA fiyatının 80 dolardan neredeyse sıfıra düştüğü dramatik bir ‘ölüm sarmalı’ (death spiral) ile sonuçlanmıştır. İlginç bir şekilde, FTX borsasına yakından bağlı bir kripto para alım satım şirketi olan Alameda Research’ün, Anchor mevduat sahipleri arasında en büyük tutarda UST-LUNA takasını gerçekleştirdiği görülüyor. Takas ücretleri ve LUNA’nın borsalardaki uygulama fiyatına ilişkin belirsizlik, diğer Anchor mevduat sahiplerini yerel takas sözleşmesini bir çıkış stratejisi olarak kullanmaktan caydırmış görünüyor.
Çalışmadan elde edilen sonuçlar, gözlemlenebilirlik ve blok zincirine ücretsiz erişimin, bilgileri işleme ve yorumlama yeteneklerinde önemli farklılıklar olması durumunda, yatırımcılar için tek başına oyun alanını eşitlemediğini göstermektedir. Ayrıca, özellikle Terra-Luna gibi karmaşık sistemler için şeffaflığın sınırlandırılmasına dikkat çekiyorlar. Anchor protokolüne yapılan sübvansiyonlar Terra blok zincirine kaydedilmiş olup, prensip olarak tüm yatırımcılar tarafından gözlemlenebilirdi. Ancak, özellikle küçük yatırımcıların UST taleplerinin istikrarsız doğasını ve UST dönüşümünün LUNA fiyatı üzerindeki olası etkisini ne ölçüde anladıkları belli değildir. Sosyal medya ve diğer kanallarda sistemde oluşan riskleri agresif bir şekilde hafife alan Terra çalışanları, muhtemelen sistemin güvenliğine dair yanlış inanca katkıda bulunmuştur. En sonunda, merkezi olmayan finans ekosisteminin sürdürülebilirliği, yatırımcıların bilinçli kararlar verme ile projeleri ve destekçilerini eylemlerinden sorumlu tutma becerisine bağlı olacaktır.
