Geçen yılki piyasa gerilemesine rağmen, kripto tabanlı yasa dışı işlemler için rekor bir dönemdi.
Kripto ile ilgili bir panelde sıkıldığım (çoğu) zamanlardan biri, bunun para olarak düşünülmemesi gerektiğini savunduğum zamandı. Spekülasyon dışında kullanmamın tek sebebi internetten uyuşturucu almak dedim. Bu akıl almaz bir fikirdi, diye karşılık verdi beni sorularla sıkıştıranlar (heckler); kripto bundan çok daha fazlası için kullanılıyor.
Kripto meraklıları, teknolojinin kendisinin “tarafsız” (neutral) olması nedeniyle suça olanak sağladığını iddia etmenin yanlış olduğunu, bu nedenle herhangi bir yasa dışı faaliyetten sorumlu tutulamayacağını savunuyorlar. Ancak bu kesinlikle doğru değildir: kripto, geleneksel finans sisteminin dışında ve düzenleyicilerin yetki alanı dışında çalışan, sansüre dayanıklı bir ödeme mekanizması olarak tasarlanmıştır. Kripto işlemleri, geleneksel olanlarla aynı dolandırıcılık tespiti, kara para aklama önleme veya şüpheli etkinlik kontrollerine tabi değildir. Sistemin dışında çalışmak onun varoluş nedenidir. Ve suçun bir tutku (bug) olmadığını görmek için kripto endüstrisinin nasıl davrandığına bakmak yeterlidir; bu onun bir özelliğidir.
Örneğin, dünyanın en büyük kripto borsası Binance’yi ele alalım. Emtia Vadeli İşlemleri Komisyonu (Commodity Futures Trading Commission-CFTC), geçen ay borsaya karşı açılan bir davada, Binance’nin eski baş uyum görevlisinin bazı Binance müşterileri hakkında şunları söylediğini iddia ediyor: “Hadi ama. Onlar suç işlemek için buradalar.” Emtia Vadeli İşlemleri Komisyonu’na göre borsanın kara para aklama raporlama görevlisi, “Kötüyü görüyoruz, ancak iki gözümüzü de kapatıyoruz.”diyor.
Bu kadar bariz olmasaydı komik olurdu. ‘Popping the Crypto Bubble’ın ortak yazarı Stephen Diehl, “Bu borsalar tam olarak ne yaptıklarını biliyorlar” diyor ve ekliyor: “Temelde karanlık bir uluslararası ödeme ağı oluşturuyorlar ve şaşırtıcı olmayan bir şekilde suçlular tarafından kullanılacaktır. Bunun için özel olarak inşa edilmişler.”
Geçen yıl kripto için çalkantılı bir yıldı, çöken fiyatlar endüstrinin “piyasa değerinden” yaklaşık 1,5 trilyon dolar sildi, birkaç yüksek profilli işletme de patladı. Ancak piyasadaki gerilemeye rağmen, aynı zamanda kripto temelli suçlar için rekor bir yıl oldu: Veri analitiği şirketi Chainalysis’e göre, ABD yaptırımları ile hedef alınan şirketleri içeren işlemlerde büyük bir artışın ardından (ki, çoğu Rusya merkezli borsa Garantex’ten geliyor), yasa dışı kripto işlemleri, bir önceki yıl 18 milyar dolar iken, 2022’de 20 milyar doları aşmıştır. Korsan yazılım saldırıları yıl içinde biraz azaldı, ancak yine de neredeyse yarım milyar doları buldu.
Bu rakam yalnızca “alt sınır tahmini” (lower-bound estimate) değildir -şirket yasa dışı faaliyetlerle ilişkili yeni kripto cüzdan adresleri belirledikçe sayının zaman içinde artması çok muhtemeldir- ancak aynı zamanda yalnızca “zincir üzerinde” (on-chain) etkinliği içerir, yani yalnızca blok zincirine kaydedilen işlemler anlamına gelir. Bu nedenle, kripto borsası FTX’te gerçekleştiği iddia edilen “büyük dolandırıcılığı” (massive fraud) veya ödeme aracı olarak kriptonun kullanıldığı uyuşturucu kaçakçılığından elde edilen gelirleri içermeyecektir.
Rakam, 2022 yılında kripto yoluyla aklanan 23,8 milyar dolarlık kara parayı da içermiyor -bu, önceki 12 aya göre %68’lik bir artıştır. Yalnızca Birleşik Krallık’ta Ulusal Suç İdaresi (National Crime Agency), her yıl 1 milyar dolardan fazla yasadışı paranın kripto kullanılarak denizaşırı ülkelere aktarıldığını tahmin etmektedir.
Ulusal Ekonomik Suçlar Merkezi (National Economic Crime Centre) müdürü Adrian Searle, “Gördüğümüz şey, kripto paranın artık kara para aklama metodolojisinin bir parçası olarak kullanıldığı ve buna entegre edildiğidir” diyor. Searle, kriptoda yapılan kara para aklama oranının hâlâ nispeten düşük olmasına rağmen, hızla artmasının beklendiğini ve uluslararası suç ağlarını benzeri görülmemiş bir ölçekte kolaylaştırdığını söylemektedir.
Kripto destekçileri, kriptonun da iyilik için kullanılabileceğini iddia etmeyi severler. Bu yeterince doğrudur -Blockchain veri analitiği şirketi Elliptic, bu ay Financial Times’e, savaşın patlak vermesinden bu yana Ukrayna yanlısı amaçlara 200 milyon dolarlık kripto bağışlandığını ve bunun 80 milyon dolardan fazlasının doğrudan Ukrayna hükümetine gönderildiğini söylemiştir.
Ancak bu, bağlama oturtulmalıdır: Müspet yönler, olumsuzluklar tarafından her zaman ağır basacaktır. Chainalysis’e göre, geçen yıl bilgisayar korsanları tarafından çalınan tahmini 3,8 milyar dolarlık kripto paranın -yeni bir rekordur- yaklaşık 1,7 milyar doları Kuzey Kore bağlantılı bilgisayar korsanları tarafından çalınmıştır. Birleşmiş Milletler (United Nations), bu paranın ülkenin balistik füze programına yönlendirildiğini iddia etmektedir.
Dark Web’de -Ulusal Polis Şefleri Konseyi’nde siber suçlara liderlik eden DCI Phil McInerney’e göre, “kripto para birimi kullanımına dayalıdır”– kripto yalnızca yasa dışı maddeleri alıp satmak için değil, aynı zamanda 3D baskılı ateşli silahlar, güvenliği ihlal edilmiş banka kimlik bilgileri, sahte belgeler ve çocukların cinsel istismarı materyalleri için de kullanılıyor.
Komik bir şekilde, beni sorularıyla sıkıştıranlar haklıydı: kripto sadece spekülasyon yapmak ve internetten uyuşturucu satın almak için kullanılmıyor: çok daha karanlık suç faaliyetleri için de kullanılıyor.
