Birkaç Sahra altı Afrika merkez bankası, Nijerya’nın 2021 yılı Ekim ayında e-Naira’yı tanıtmasının ardından dijital bir para birimlerini araştırmakta veya pilot aşamasındadırlar. Nijerya, Bahamalar’dan sonra merkez bankası dijital parası CBDC’yi (central banks digital currencies-CBDC) uygulayan ikinci ülke olmuştur. CBDC’ler, merkez bankaları tarafından verildiği ve düzenlendiği için kripto varlıklarından daha güvenli ve daha az değişken olan nakit dijital versiyonlarıdır. IMF’ye göre, diğer ülkeler araştırma aşamasındayken, Güney Afrika ve Gana pilot uygulama yürütmektedir.
Güney Afrika Rezerv Bankası, Khokha Projesinin ikinci aşamasının bir parçası olarak, yalnızca finans kuruluşları tarafından bankalararası transferler için kullanılabilen toptan bir CBDC ile denemeler yapmaktadır. Bu ülke ayrıca Avustralya, Malezya ve Singapur merkez bankalarıyla sınır ötesi bir pilot uygulamaya da katılmıştır.
Buna karşılık Gana Bankası, dijital cüzdan uygulaması veya çevrimdışı kullanılabilen temassız bir akıllı kartı olan herkes tarafından kullanılabilen genel amaçlı veya perakende bir CBDC olan e-Cedi’yi test etmektedir.
Ülkelerin CBDC çıkarmak için farklı nedenleri vardır, ancak bu bölge için bunun bazı önemli potansiyel faydaları da vardır:
Birincisi, finansal katılımı teşvik etmektir. CBDC’ler, özellikle çevrimdışı kullanım için tasarlanmışlarsa, daha önce banka hesabı olmayan kişilere finansal hizmetler sunabilir. İnternet erişimi olmayan uzak bölgelerde, basit özellikli telefonlar kullanılarak çok az maliyetle veya ücretsiz olarak dijital işlemler yapılabilir.
CBDC’ler, özellikle pandemi veya doğal afet gibi ani krizler sırasında hedeflenen refah ödemelerini dağıtmak için de kullanılabilir.
Ayrıca sınır ötesi transferleri ve ödemeleri kolaylaştırabilirler. Sahra Altı Afrika, transfer tutarının %8’inin biraz altında bir ortalama maliyetle para göndermek ve almak için en pahalı bölgedir. CBDC’ler, ödeme zincirlerini kısaltarak ve hizmet sağlayıcılar arasında daha fazla rekabet yaratarak havale göndermeyi daha kolay, daha hızlı ve daha ucuz hale getirebilir. Sınır ötesi ödemelerin daha hızlı temizlenmesi, bölge içinde ve dünyanın geri kalanıyla ticareti artırmaya yardımcı olacaktır.
Bununla birlikte, bir CBDC çıkarmadan önce dikkate alınması gereken riskler ve zorluklar bulunmaktadır. Hükümetlerin telefon veya internet bağlantısı gibi dijital altyapıya erişimi iyileştirmesi gerekecektir. Bölge önemli adımlar atmış olsa da, daha fazla yatırıma ihtiyaç vardır.
Daha geniş anlamda, merkez bankalarının, potansiyel siber saldırılar da dâhil olmak üzere veri gizliliğine ve ülkelerin ulusal tanımlama sistemlerini güçlendirmelerini gerektirecek finansal bütünlüğe yönelik riskleri yönetmek için uzmanlık ve daha kolay teknik kapasite geliştirmesi gerekecektir. Vatandaşların CBDC satın almak için bankalardan çok fazla para çekmesi ve bankaların kredi verme kabiliyetini etkilemesi riski de vardır. Bu, özellikle istikrarsız finansal sistemleri olan ülkeler için bir sorundur.
Bu merkez bankalarının ayrıca, CBDC’lerin, mobil para yoluyla finansal katılımı teşvik etmede önemli adımlar atmış olan dijital ödeme hizmetleri için özel sektörü nasıl etkilediğini de dikkate alması gerekecektir.
* Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. Yazıdaki tüm hatalar, kusurlar, noksanlıklar ve eksiklikler yazarına aittir. [Yazı başlığı için bkz. Habtamu Fuje, Saad Quayyum and Franck Ouattara, More African Central Banks Are Exploring Digital Currencies, IMF Blog, June 23, 2022, < https://blogs.imf.org/2022/06/23/more-african-central-banks-are-exploring-digital-currencies/ > erişim tarihi 24 Haziran 2022]
