- Giriş
Küresel Asgari Vergi (Global Minimum Tax) gerçeği, Güney Kore’nin Ocak 2024’te yürürlüğe girecek olan OECD’nin yeni onayladığı vergi rejimiyle ilgili yasaları çıkaran ilk ülke olma yolunda ilerlemesiyle ortaya çıkıyor. Küresel ekonominin %90’ını kapsayan 137 ülke, %15’lik Küresel Asgari Vergi oranını uygulamak için bir anlaşma imzaladılar ki, dünya çapında yaklaşık 10 bin işletmenin bundan etkilenmesi beklenmektedir.
Küresel Asgari Vergi kuralları, şirketleri her zamankinden daha fazla veri toplamaya, analiz etmeye ve raporlamaya zorlayacaktır. Düzenleme, büyük şirketlerin (Nihai Ana Kuruluşun Konsolide Mali Tablolarında 750 milyon avroya denk dolar geliri olanlar) kârlarını daha düşük vergi yetki alanlarına kaydırarak vergiden kaçınmalarını zorlaştırmayı amaçlamaktadır.
Ancak (hâlâ birçok ülke tarafından ulusal yasalarda resmileştirilmekte olan) düzenlemeler, çok sayıda uyumluluk sorunu ortaya çıkaracaktır. Birçoğu için en göz korkutucu olanı, Küresel Asgari Vergi için raporlama yapmak amacıyla gerekli olan verilerin yönetimi olacaktır. Yeni mevzuat, şirketlerin kuruluş genelinde toplanan verilerin kapsamını, kurumsal verilerin eklenmesi (örneğin, hisse senedi tazminatı, emeklilik giderleri) dâhil olmak üzere genişletmesini zorunlu kılmakta ve Sütun 2 ile ilgili verileri (örneğin, seçimler ve ileriye taşıma) içermektedir. Risklerin azaltılmasını desteklemek ve verimliliği artırmak için dönüşüme odaklanma arttıkça, veri yönetimi her zamankinden daha fazla önem kazanmaktadır.
- Küresel Asgari Vergi
- Küresel Asgari Vergi, uluslararası düzeyde üzerinde anlaşmaya varılan ve her bir yetki alanı tarafından kabul edilen kurum geliri üzerinden alınan asgari vergi oranıdır. Her ülke, vergiden elde edilen gelirden bir pay alma hakkına sahip olacaktır.
- Bu verginin öncülüğünü Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (Organization for Economic Cooperation and Development-OECD) yapıyor ve ulusal vergi oranı açısından ‘dibe doğru bir yarıştan’ kaçınmaya çalışıyor. Buradaki temelde amaç, çok uluslu şirketleri vergi gelirlerini daha düşük vergi oranlarına sahip ülkelere kaydırmaktan caydırmaktır. Büyük ekonomiler, şirketlerin gelir elde ettiği ancak fiziksel varlıklarının bulunmadığı ülkelerde kurumsal gelirlerin vergilendirildiğinden emin olmak istiyor -bu, son yıllarda dünya ekonomisinin dijitalleşmesiyle daha da kötüleşen bir sorundur.
- Şirketin uluslararası erişimi ve 750 milyon avrodan fazla geliri varsa, çok uluslu işletmenin faaliyet gösterdiği herhangi bir yetki alanında elde edilen gelir küresel asgari vergi oranının altında vergilendiriliyorsa, bu bir ‘ekstra’ vergi ödemeyi içerir. Gelirlerinin 20 milyar avrodan fazla olması durumunda, vergilerin ödendiği yerlerde, %10’luk bir kâr marjının üzerindeki bir kâr payını yeniden tahsis ederek, vergilerin ödendiği yerlerde yeni kurallar da değişebilir.
- Verinin Önemli Olmasının Nedeni
- Dijitalleşmenin, işletmelerin yürütülme ve vergilerin toplanma şekli üzerinde bir başka önemli etkisi daha oldu: verilere verilen önemin artması. Vergi uzmanları çok fazla farkında olduğundan, dâhili şirket liderliğine zamanında, doğru ve ayrıntılı mali ve vergi verileri sağlama baskısı yüksektir. Hükümetler, vergi idareleri ve şirketler üzerinde de saydamlık için daha fazla baskı uyguluyor.
- Şimdi, Küresel Asgari Vergi rejimi, küresel kurumlar vergisini uyumlu hale getirirken, vergi ekipleri üzerindeki beklentileri daha da yoğunlaştıracak ve bu ekiplerin benzeri görülmemiş bir küresel şeffaflık sağlamasını ve raporlama yükümlülüklerini artırmasını gerektirecektir. Bunların da hepsi verilerle destekleniyor.
- Küresel Asgari Vergi ayrıca verilerin farklı ve farklı biçimlerde [örneğin elektronik tablolar, e-posta, kurumsal kaynak planlaması (enterprise resource planning-ERP) sistemleri] olabileceği çeşitli vergi kurallarına (defter vergisi, nakit vergisi, sınır ötesi ve yerel ülke kuralları; book tax, cash tax, cross border and local country rules) değinmektedir. 2022 tarihli Thomson Reuters Devlet Kurumlar Vergisi raporuna göre vergi reformu, kıdemli vergi uzmanları tarafından departmanlarının bugün karşı karşıya olduğu bir numaralı zorluk olarak görülüyor. Küresel Asgari Vergi, reformun uluslararası vergi planlaması için sunabileceği muazzam zorluklara iyi bir örnektir.
- Daha Fazlasını, Daha Fazlasını ve Daha Fazlasını Yönetmek
Gerçek şu ki, yeni kurallara uymak, verilerin daha sık (sürekli olmasa da), işletmenin daha fazla alanından, daha ayrıntılı ve daha hızlı bir şekilde toplanması gerektiği anlamına gelir, böylece vergi hesaplamaları ve beyannameleri daha düzenli yapılabilir.
OECD, Sütun 2 uygulama çerçevesi hakkında ayrıntılı rehberlik yayınlamaya devam ettikçe [çoğunlukla ülke ülke (country-by-country; CbC) verilerine dayanan güvenli liman muafiyetlerine ilişkin uzun zamandır beklenen rehberliğe değinme, nitelikli yerel ek vergi (qualified domestic top up tax; QDMTT), F/GILTI (global intangible low-taxed income; küresel düşük vergilendirilmiş gayri maddi varlık geliri) alt bölümü ve diğer Sütun 2 vergileri arasında sıralama kuralları], veri zorluklarının önemi ve dünya çapında bir dizi farklı sistemden ve çeşitli paydaşlardan veri toplayabilen otomatik bir sisteme duyulan ihtiyaç çok daha şiddetli hale geliyor.
Özet olarak, bir Amerika Birleşik Devletleri (ABD) çok uluslu işletmesi için Sütun 2, dikkatli bir şekilde koordine edilmiş bir veri toplama ve küresel vergi karşılığı hesaplamasının yanı sıra, ABD’nin yabancı kaynak geliri [F başlığı alt bölümü, küresel düşük vergilendirilmiş gayri maddi varlık geliri (GILTI) yabancı vergi kredileri (direct foreign tax credits; FTCs)] hesaplamaları, ülke ülke (CbC) raporlama tutarları ve Sütun 2 vergileri ile çeşitli hesaplamalar arasında gidip gelmek zorunda olan girdi ve hesaplanan değerler ile birlikte gerektirmektedir.
Tüm bunlar, her çeyreğin vergi karşılığının hesaplanması sırasında ve ardından yine her ülkenin vergi beyannamesi hazırlanıp sunulması esnasında ve ülke bazında raporlama ve Küresel Bilgi Geri Dönüşleri için bilgi beyannamelerinin hazırlanması ve sunulması sırasında ödenir [vergiye tabi olma kuralına (subject to tax rule-STTR) uymak için henüz bilinmeyen koşullar da olasıdır].
Basitçe söylemek gerekirse, bu hesaplamalardan herhangi birini yapmak için doğru verilere ve/veya hesaplama motorlarına sahip olunmaması, çeyrek (üç aylık dönem) sonunda vergi karşılığı hesaplamasının eksik yapılmasına neden olacaktır.
Uygun veri yönetişimi elde etmenin temeli, farklı sistemlerden ve biçimlerden gelen verileri merkezileştirerek çözümler arasında kullanım için tek bir gerçek vergi verileri kaynağı oluşturmaktır. Örneğin, ONESOURCE Data Hub gibi merkezi bir veri ambarı, verileri hazırlamak ve birden çok uygulamada doğru vergi verilerini aramak için harcanan saatlerin hacmini azaltacak ve Küresel Asgari Verginin etkileri gibi karmaşık konuları analiz etmeleri ve bunlar hakkında stratejik düşünmeleri için vergi uzmanlarına daha fazla zaman kazandıracaktır.
Küresel Asgari Vergi analizinde kullanıma hazır olan veriler, tüm verilerin tek bir veri kümesinde yer aldığı, raporların ve açıklamaların (dâhili ve harici) amaca uygun verilere dayandığı “tek bir gerçek kaynaktan” (single source of truth) gelmelidir: tutarlı, kapsamlı, doğru ve güncel.
